RİSK DEĞERLENDİRME

• Risk, beklenen ama ne zaman olacağı, nasıl meydana geleceği ve ne kadar zarar vereceği bilinmeyen olaylardır.
• Riskin, olma olasılığı ve olduktan sonra yaratacağı etki gibi iki temel özelliği vardır.

OLASILIK: Bir olayın gün, hafta, ay, yıl gibi bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşme durumunu ifade eder.

ETKİ: Tehlikenin oluşması durumunda birime vereceği zararı, hedef ve faaliyetler üzerindeki etkisini gösterir.

• Risk değerlendirmede temel amaç, kurumun hedeflerinin gerçekleşmesini engelleyen önemli riskleri tespit ve analiz etmek, değerlendirmek, alınacak önlemleri belirlemek ve uygulamaktır.
• Ana faaliyetleri etkileyen riskler yılda en az bir kere detaylı olarak analiz
• Risklerin ortaya çıkarılması ve yönetilmesi çalışmaları birimlerde oluşturulan “RİSK BELİRLEME VE DEĞERLENDİRME GRUBU” tarafından yürütülür.
• Riskler sabit değildir.
• Riskler birimlere ve yürütülen faaliyetlere göre farklılıklar gösterir.
• Riskleri belirlerken çalışanların görüşleri alınmalı ve sürece katılmaları sağlanmalıdır.

 Riskleri ortaya çıkarmanın en kolay ve hızlı yolu işi yapanlardan bilgi almaktır.

• Bunun için her bir personele süre verilerek yaptıkları işlerle ilgili yaşadıkları sorunları, karşılaştıkları tehlikeleri, bunlara nasıl tepki gösterdiklerini, çözüm önerilerinin neler olabileceğini bir kağıda not etmelerini
• Daha sonra bu bilgileri risk değerlendirme grubu ile analiz Gerekirse çalışanlarla yüz yüze görüşerek, tehlikeleri enine boyuna tartışın.
• Alınan bu bilgilere göre o birimde yürütülen faaliyetlerle ilgili riskleri ayıklayın, büyüklükleri, önem ve öncelik düzeyini belirleyin, belli bir zaman içerisinde meydana gelme olasılıklarını ve yaratacağı etkileri ölçün.
• Olası risklere “kabul etme”, “transfer etme, devretme”, “meydana gelme ve etkisini azaltma, kontrol etme” ve son çare “faaliyeti durdurma, kaçınma” gibi kontrol yöntemlerden biri ile cevap verin, kontrol altında tutacak önlemleri
• Risk Değerlendirme Grubu olarak karar verin, uygulayın ve raporlayın.

Risklerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi

İdareler, sistemli bir şekilde analizler yaparak amaç ve hedeflerinin gerçekleşmesini engelleyebilecek iç ve dış riskleri tanımlayarak değerlendirmeli ve alınacak önlemleri belirlemelidir.

Bu standart için gerekli genel şartlar:

• İdareler, her yıl sistemli bir şekilde amaç ve hedeflerine yönelik riskleri
• Risklerin gerçekleşme olasılığı ve muhtemel etkileri yılda en az bir kez analiz
• Risklere karşı alınacak önlemler belirlenerek eylem planları oluşturulmalıdır.

Riskleri belirlemede bizlere yardımcı olabilecek sorular

RİSK MATRİSİ

Risk değerlendirmede 5×5, 3×3, 10×10 gibi matrislerden yararlanılır. Risk matrisi, riskin olma olasılığı ve olduktan sonra yaratacağı etki gibi iki değişkeni analiz etmek için kullanılan bir değerlendirme aracıdır. Belirlenen risklerin her birine 1’den 5’e kadar bir etki değeri (soldan sağa) ve bir olasılık değeri (yukarıdan aşağıya) verilir. Etki ve olasılık düzeyi en düşük için 1, en yüksek için 5 değeri kullanılır. Sırası ile olasılık değerleri etki değeri ile çarpılarak her bir olayın risk puanı veya risk skoru bulunur. Örneğin, iyi korunmayan bir depoda hırsızlık olma olasılığı 3, hırsızlık sonrası meydana gelecek zarar 4 ise, risk skoru 3 x 4 = 12 olacaktır. Bu sonuç risk matrisinde aşağıdaki şekilde gösterilir:

TEHLİKELERİ ARTTIRAN NEDENLER, TEHLİKE KAYNAKLARI

Yapılan bir araştırma, ülkemizde meydana gelen iş kazalarının %79,5’inin güvensiz hareketler (bilinçsizce iş yapmak, dalgınlık, dikkatsizlik, kızgınlık, üzüntü, şakalaşmak, hızlı ve emniyet almadan çalışmak, iş disiplinine ve talimatlara uymamak, uygun araç gereç ve kişisel koruyucu kullanmamak vb.), %19,5’inin güvensiz şartlar (çalışma yöntemi, çalışma süresi, bozuk aletler, çevre koşulları, geçiş yolları, hareket alanları, iş yeri düzeni, eğitim ve bilgi noksanlığı, ilgisizlik, aile düzeni, psikolojik durumlar, beslenme, çalışma alanı vb.) ve %1’inin diğer nedenlerden kaynaklandığını ortaya koymuştur.

RİSK YÖNETİMİ

Kurumun misyon ve vizyonuna, planlı faaliyetleri ve çalışanlarına zarar verebilecek olumsuzlukları belirlemek, değerlendirmek, yönetmek ve kontrol etme sürecidir.

RİSK YÖNETİMİ NEDEN YAPILMALI? NE ZAMAN YAPILMALI?

• İnsan sağlığı için
• Ekonomik kaybı azaltmak için
• Planlı faaliyetlerin etkilenmemesi için
• Yasa, yap dediği için
• Verimliliği ve performansı arttırmak için
• Güvenli ve ergonomik çalışma ortamı oluşturmak için
• Usulsüzlük ve yolsuzluğu önlemek için
• Meslek hastalığına yakalanma ve iş kazası oranını düşürmek için
• Yangın, hırsızlık, sabotaj ve doğal sebepler sonucu kayıp ve zararı azaltmak için
• Beklenmedik olaylara karşı hazırlıklı olmak için
• Daha önce hiç yapılmamış olduğu için
• Kuruma duyulan güven ve itibarı yüksek tutmak için
• Ciddi yaralanma ve zarar meydana gelmemesi için
• İşe yeni başlandığı için
• Faaliyetlerde önemli değişiklikler yapıldığı için
• Kayıp ve zarar büyük boyutlara ulaştığı için

RİSK ANALİZİ İÇİN KULLANILAN BİLİMSEL METOTLAR

• Kontrol Listeleri Metodu (check list): Tehlike belirlememin ilk adımı. İş ve işlemler evet-hayır, var-yok, uygun-uygun değil, yeterli-yetersiz şeklinde test Tehlikeleri ortaya çıkarmak, donanım ve ekipmanın tam olup olmadığını, çalışıp çalışmadığını belirlemek için kullanılır.
• Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi Metodu (FMEA): Risklerin skorlarına göre en yüksekten en düşüğe doğru sıralanması. Birimin tamamı, kısımları, donanım, makine ve ekipmanın çalışması, bundan kurumun nasıl etkileneceğinin, belirlenmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesini, tehlikenin kaynağını tespit etmeyi ve önlemeyi sağlar.
• L Tipi Matris Metodu: Risk = Olasılık x Şiddet
• Fine-Kinney Metodu: Risk = Olasılık x Frekans x Şiddet
• Tehlike Analizi Metodu
• Olay Ağacı Analizi Metodu
• Risk Değerlendirme Karar Matrisi Metodu
• Hata Ağacı Analizi Metodu
• Risk Haritası Metodu
• İnsan Hatası Analizi Metodu
• Eğer Olursa Analizi Metodu
• Neden-Sonuç Analizi Metodu
• …

Risk analizi için kullanılan bilimsel metotlar yanında çalışanların sezgi, tecrübe, risk algısı ve önerileri tehlikelerin görülmesi ve bu tehlikelere karşı önceden önlem alınması bakımından önemlidir. Ayrıca, yöneticilerin izleme ve denetim faaliyetlerini sıklaştırması, planları gözden geçirmesi ve personele yönelik eğitim faaliyetleri düzenlenmesi kurumun tehlike ile mücadelede bir adım öne geçmesini sağlayacaktır.

RİSK YÖNETİMİNDE ÖNEMLİ OLAN;

• UYGULANAN YÖNTEM, KULLANILAN TEKNİK VE SEÇİLEN FORMATTAN ÇOK, BİR ŞEKİLDE RİSKİN ETKİSİNİN AZALTILMASI VE KURUMA VERECEĞİ ZARARIN ÖNÜNE GEÇİLMESİ,
• KURUMUN FAALİYETLERİNİ ETKİLEYECEK RİSKLERİN DOĞAL HALİNE YANİ ÖNLEM ALINMADAN ÖNCEKİ DÜZEYİNE GETİRİLMESİDİR.