Meslek Hastalıkları

Meslek Hastalıkları

Tanım

İş yerinde mevcut insan sağlığına zararlı kimyasal ve fiziksel etkenlerin meydana getirdiği hastalıklar meslek hastalıkları tanımına girmektedir.

SGK’nın tanımında ise; sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğra­dığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

 

İşle ilgili hastalıklar, ortaya çıkış nedeni karmaşık olan, oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin diğer sebepler ara­sında önemli faktör olduğu hastalıklardır.

 

 

TÜİK Meslek Hastalıkları Analizi

 

TÜİK’in İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştır­ma Sonuçları ile son 12 ay içerisinde herhangi bir iş kazası geçirip geçirmedikleri veya yine bu süre zarfında işe dayalı bir sağlık probleminin etkilerine maruz kalıp kalmadıklarına ilişkin bilgilere göre;

 

• Son 12 ay içinde istihdam edilenlerden % 3,7’si çalıştığı işe bağ­lı bir rahatsızlık geçirmiştir. Bu oran erkeklerde % 3.9 iken, ka­dınlarda % 3’tür.
• Son 12 ay içinde istihdam edilen fertlerden, işe bağlı bir sağlık sorununa maruz kaldığını belirtenlerin % 63’ü 35 ve daha yu­karı yaştadır. 15-24 yaş grubundaki fertlerde işe bağlı bir sağlık sorunu yaşayanların oranı % 1,6 iken, 35-54 yaş grubunda bu oran % 4,7, 55 ve daha yukarı yaştakilerde ise % 4,5’tir
• Son 12 ay içinde istihdam edilen fertlerden okuma-yazma bilme­yenlerin, işe bağlı bir sağlık sorununa maruz kalma oranı % 4.8 olup, diğer eğitim seviyesindeki fertlere kıyasla oldukça yüksektir
• İşteki durumu yevmiyeli olanların işe bağlı bir sağlık sorununa maruz kalma oranı % 4.9 olup, diğer gruplara göre oldukça yük­sektir.
• Son 12 ay içinde işe bağlı bir sağlık sorununa maruz kalanların oranının en yüksek olduğu sektör % 8.1 ile madencilik ve taşo­cakçılığıdır.
• Meslek grupları açısından, Zanaatkârlar ve ilgili işlerde çalışan­ların işe bağlı bir sağlık sorununa maruz kalma oranları % 4,7 ile ortalamanın üzerindedir.
• Referans süresi içinde çalışmış olup, işe bağlı bir sağlık sorunu yaşamış olanların % 61,8’ i on kişiden az çalışanı olan işyerlerin­de çalışmaktadır.
• Son 12 ay içinde işe bağlı bir sağlık sorunu yaşayanların % 52,4’ünün geçirmiş olduğu kaza nedeniyle işten uzak kalmaları gerekmemiş veya bir günden az süreyle uzak kalmıştır.

 

Mesleklere Göre Meslek Hastalıkları Çizelgesi

 

Meslek Kodları ve Meslekler	Meslek Hastalığı Toplam
Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler	10
Profesyonel meslek mensupları	1
Yardımcı profesyonel meslek mensupları	2
Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar	0
Hizmet ve satış elemanları	1
Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanları	1
Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar	307
Tesis ve makine operatörleri ve montajcıları	38
Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar	337
Silahlı (askeri) kuvvetler (özellikle belirtilmeyen)	0
GENEL TOPLAM	697

SGK İstatistikleri-2015

 

 

Meslek Hastalıkları Sınıflandırmaları

 

Meslek hastalıklarının etkilediği organlara göre;	Meslek hastalığına sebep olan etkene göre;
Solunum sistemi                 Sindirim sistemi                 Hematopoetik sistemi                 Kas iskelet sistemi                 Boşaltım sistemi                 İşitme organı ve sistemi                 Çoklu organ etkilenimi	Kimyasal nedenler                 Fiziksel nedenler                 Biyolojik nedenler                 Psiko-Sosyal nedenler                 Tozlar

Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için hastalık ve meslek arasında nedensellik bağının bulunması gerekmektedir. Mes­lek hastalıklarının tipleri ve sınıflandırılması nedensellik bağının kurulma­sına ve hastalığın işin yürütüm şartlarından kaynaklı olup olmadığının an­laşılmasına yardımcı olması açısından önem taşımaktadır.

Meslek hastalıkları listesi; hastalıklar ve belirtileri, yükümlülük süresi hastalık tehlikesi olan başlıca işler olmak üzere üç bölümden oluşmak­tadır.

İlgili mevzuatta meslek hastalıkları ile ilgili sınıflandırmalar etkene göre yapılan sınıflandırmalara göre 5 ana grupta toplanmıştır.

 

 

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Sınıflandırması

 

Gruplar	Alt Grup ve Hastalıklar
A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları	25 alt grupta 67 hastalık
B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları	2 alt grupta Deri Kanseri & Kanser dışı deri hastalıkları
C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları	6 alt grupta 9 hastalık
D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıkları	4 alt grupta 30 hastalık
E Grubu: Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları	7 alt grupta 12 hastalık

 

 

En Çok Görülen Meslek Hastalıkları

 

SGK istatistiklerine göre en çok görünen meslek hastalıkları;

 

• Kurşun zehirlenmeleri
• Toz zehirlenmeleri
• Akciğer hastalıklarıdır.

 

Meslek Hastalıkları ve Önleyici Tedbirler

 

Kan Hastalıkları 

 

Lenfo hematopoetik sistemi kan, kemik iliği, dalak, timüs, lenf kanal­ları ve lenf düğümleri oluşturur. Kan ve kemik iliği birlikte hematopoetik sistem olarak adlandırılır. Lösemi, malign lenfoma ve çoklu miyeloma mesleki kan hastalıkla­rına örnektir.

 

Lenfoma, lenfatik sistemi etkileyen bir grup kanserin genel adıdır. İki büyük lenfoma tipi Hodgkin lenfoma ve non-Hodgkin lenfomadır. Hodg­kin lenfomanın birçok formu yüksek oranda tedavi edilebilir.

 

Kan Hastalıkları Riskli Sektörler

 

Plastik imalatı, kuru temizleme, çözücülerin kullanıldığı kimyasal te­sisler, boya imalatı, mobilya imalatı riskli sektörlerdir.

 

Kan Hastalıkları Önleyici Tedbirler

• Risk analizi yapılmalı
• Mühendislik kontrollerini yapmak, gerekli ortam ölçümlerini yapmak
• Kişisel koruyucu donanım eksiksiz kullanmak
• Eğitim ve İSG toplantıları yapmak
• Her kimyasal için Güvenlik Bilgi Formu (GBF) olmalıdır.
• Kimyasal maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması sırasın­da iş sağlığı ve güvenliği açısından tehlike oluşturabilecek bütün durumlara karşı önlem alınmalıdır.

 

Kanserler

 

Kanserojen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

 

Grup 1. Kesin kanser yapan maddeler

Grup 2. A. Muhtemel Kanserojen maddele

B.Şüpheli Kanserojen maddeler

Grup 3. Hayvanlarda kanserojen

Grup 4. Muhtemelen kanserojen olmayan maddeler

 

Mesleki kanserlerin en sık görüldüğü sektörler ve sebep oldukları kanser türleri tabloda görülmektedir.

 

Sektör	Kanser Türü
Kauçuk imalatı	Mesane
Boya sektörü	Mesane
Metal kaplama	Burun boşluğu, akciğer
Plastik imalatı	Karaciğer, akciğer, kan, lösemi
Ahşap endüstrisi	Burun boşluğu
Petro-kimya	Cilt
Kimyasal ara ürün, sterilant üretimi	Lösemi
Kâğıt endüstrisi	Akciğer
İnşaat-yapı malzemeleri üretimi	Cilt, akciğer, mesane
Cam endüstrisi	Akciğer, deri
Havacılık endüstrisi	Akciğer
Tekstil sektörü	Akciğer, plevra, karın zarı
Madeni yağ	Cilt
Metalurji	Burun boşluğu, akciğer
Taş yontma, heykeltraşlık	Akciğer
Çözücü, kuru temizleme	Akciğer, lenfoma, yemek borusu

 

Kanser Hastalıkları Önleyici Tedbirler

 

• Risk analizi yapılmalı
• Mühendislik kontrollerini yapmak, gerekli ortam ölçümlerini yapmak
• Kişisel koruyucu donanım eksiksiz kullanmak
• Eğitim ve İSG toplantıları yapmak
• Kimyasal ve fiziksel etmenlere bağlı olan mesleki hastalıkları önle­mek için alınacak genel önlemler uygulanır.

 

Dolaşım Sistemi Hastalıkları

Dolaşım sistemi hastalıkları özellikle endüstrileşmiş ülkelerde çalış­ma nüfusunda hastalıkların ve ölümlerin en yaygın nedenidir. Karmaşık etiyolojilerinden dolayı dolaşım sistemi hastalıklarının çok küçük bir kıs­mının meslek hastalığı olduğu fark edilir.

Koroner arter hastalığı, iltihaplı hastalıklar, kalp ritim bozukluğu, mi­yokardiyopati, hipertansiyon, aterosklerotik değişimler, fonksiyonel dola­şım bozuklukları, varisler.

Dolaşım Sistemi hastalıklarında risk faktörleri:

• Bedensel faktörler: Yüksek kan basıncı, yağ metabolizması bo­zuklukları, kilo ve diyabet (şeker hastalığı)
• Davranışsal faktörler: sigara içmek, yetersiz beslenme, fiziksel hareket eksikliği, tip-A kişiliği, yüksek alkol tüketimi, ilaç bağım­lılığı
• Mesleki stres, sosyo-ekonomik faktörler

 

Sindirim Sistemi Hastalıkları

Sindirim sistemi vücudun verimliliği ve çalışma kapasitesi üzerine önemli bir etki gösterir ve sindirim sisteminin akut ve kronik hastalıkları iş göremezliğin ve sakatlığın en yaygın nedenleri arasındadır.

Sindirim sistemi için tehlikeli faktörlerin birçoğu mesleki kaynaklıdır. Meslekli faktörler; endüstriyel zehirler, fiziksel etkenler, gerginlik, yorgun­luk, anormal duruşlar, sık sık çalışma temposu değişiklikleri, vardiyalı ça­lışma, gece çalışması, uygun olmayan beslenme alışkanlıklarıdır(yemek­lerin miktarı, kalitesi ve zamanlaması).

 

 

Psiko-Sosyal Hastalıklar

Mesleki Psikolojik hastalıklar Türkiye Meslek Hastalıkları liste­sinde yer almamaktadır.

İlk olarak Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2010 Güncel Meslek Hastalıkları Listesinde Zihinsel ve davranışsal bozukluklar ola­rak yer almıştır.

Zihinsel ve Davranışsal Bozukluklar Mobbing (Psikolojik Taciz) kavramı üzerinden ele alınmıştır. Mobbing mağdurlarında genellikle depresyon ve post travmatik stres ve şiddet içeren davranışlar ortaya çıkmaktadır.

Aynı zamanda hipertansiyon, koroner sorunlar, dermatit ve kas ağrısı gibi çeşitli hastalıklarda görülmektedir.

Mesleki psikolojik hastalıkları tanısı koymak zordur çünkü has­talık ile çalışma veya çalışma ortamı arasında nedensellik bağını kurmak, mesleki kökenli olup olmadığını anlamak diğer hastalıklara nazaran daha zor bir süreçtir.

 

Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları

Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler ile oluşmaktadır.  Ana şikâyet üst ekstremitelerde, boyun, omuz, el bilekleri ve belde ağrıdır. Kas iskelet sistemi hastalıklarında, fiziksel ve psikososyal fak­törler etkilidir.

Kas-İskelet Hastalıklarına Neden Olan Faktörler

• Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler ile oluşmaktadır.
• Ana şikâyet üst ekstremitelerde, boyun, omuz, el bilekleri ve belde ağrıdır.
• Kas iskelet sistemi hastalıklarında, fiziksel ve psikososyal fak­törler etkilidir.
• Kötü postürler ve hareketler
• İş sırasında kaslara binen yük
• İşin hızı, süresi ve tekrarlama özelliği
• Harekette aşırı kuvvet sarf etme
• Titreşim
• Isı
• Ergonomik yetersizliği olan alet kullanımı
• Psiko-sosyal sorunlar

Kas-İskelet Hastalıkları Önleyici Tedbirler

• Basit ergonomi kurallarına uyma
• Yeterli dinlenmeyi sağlama
• Daha iyi çalışma koşullarının sağlanması (ağır yük kaldırmama, titreşimi önleme, tekrarlayan işlemlerden kaçınma, omuz hiza­sından yüksekte çalışmama gibi)
• Fiziksel egzersiz eğitimleri

 

Sinir Sistemi Hastalıkları

Sinir sistemi hastalıklarına neden olan etmenlerin hemen hemen hepsi kimyasal etmenlerdir. Rahatsızlıkları çoğu belli bir eşik değerden sonra görülmektedir. Maruziyet ile belirtilerin başlaması arasında kuvvetli bir ilişki vardır.

Sinir sisteminde yenilenme çok sınırlıdır. Birtakım etkilenmeler­den ise geri dönüş çok zordur.

Tanı konma sürecinde maruziyetin süresi ve şiddetinin bilinmesi gerekir.

Sinir Sistemi Hastalıkları Riskli Sektörler

Polimer üretimi, toprak stabilizasyonu, jel kromatografı, kağıt üreti­mi, gıda ve su işleme süreci, tarım sektörü, pestisit üretimi, boya sektörü, demir çelik sanayi, petrokimya, tekstil

Sinir Sistemi Hastalıkları Önleyici Tedbirler

 

• Kaynağa yönelik (tehlike-risklere) önlemler alınmalı (Etkili havalandırma, gibi)
• Düzenli ortam ölçümleri yapılmalı
• KKD mutlaka kullanılmalıdır
• Tıbbi uygulama olarak işe giriş ve aralıklı kontrol muayeneleri yapılmalı,
• Sağlık eğitimleri verilmelidir

 

Solunum Sistemi Hastalıkları

Havadaki başlıca kirleticilerden biri olan toz, mesleki akciğer hastalıklarının temel nedenlerinden biridir.

İnsan sağlığı bakımından önemli olan 0.5 – 100 mikron arasın­daki büyüklüklere sahip olan tozlardır.  Çünkü bu büyüklükteki tozlar solunum yoluyla alveollere ulaşıp birikim yaparak “pnömokonyoz” olarak bilinen akciğer toz has­talıklarına neden olurlar. Daha büyük tozlar havada asılı kalma­yıp çöktükleri için insan vücuduna giremezler.

Mesleki hastalıkların oluşmasında tozun partikül büyüklüğü, fibrojenik potansiyeli, ortamdaki konsantrasyonu ve kişinin maruziyet süresi etkilidir. Tozların akciğerde hastalık meydana getirmesinde tozun özellikleri kadar kişisel faktörlerin de etkili olduğu unutulmamalıdır.  Kişisel faktörlerin başında sigara içilmesi ve genetik yapı gel­mektedir, alfa-1 antitripsin enziminin eksikliği kişileri solunum yolu hastalıklarına daha duyarlı hale getirmektedir.

 

Sık Görülen Diğer Mesleki Akciğer Hastalıkları 

• Asbestosis (Asbestoz)
• Silikosis (Slikoz)
• Kömür Tozu Hastalığı
• Siderosiz
• Akciğer Kanseri
• Mesleki Astım (yükümlülük süresi 1 yıl)
• Ağır metal Hastalıkları
• Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı(KOAH)

 

Riskli Sektörler

Çeşitli iş kollarında tozlu ortamlarla karşılaşılmaktadır. En çok toza maruz kalınan iş kolları aşağıda sıralanmaktadır:

• Patlatma, kırma, delme ve öğütme işleri
• Maden ocakları
• Yol, Tünel ve baraj yapımı işleri
• Döküm işleri (kum ve grafit)
• Porselen sanayi,
• Tuğla ve kiremit sanayi
• Mermer sanayi
• Çimento sanayi
• Kaynak işleri
• Pamuklu dokuma sanayi ve çırçır sanayi
• Tahıl siloları, un değirmeni ve un fabrikaları
• Sigara sanayi
• Ağaç doğrama ve mobilya işleri
• Metal sanayi
• Demir ve çelik endüstrisi
• Kumlama ve raspa işleri
• Nakliyat,
• Depolama ve yüzeylerin işlenmesi

 

Solunum  Sistemi Önleyici Tedbirler

 

• Uygun havalandırma (Yerel-Genel)
• Islak çalışma yöntemi
• Uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması
• Düzenli toz ölçümleri
• Periyodik kontrol muayeneleri (röntgen ve SFT)
• İşe giriş muayenesi (Akciğer rahatsızlığı yönünden riskli olanlar, aşırı sigara içenler belirlenmeli ve toz maruziyeti olan işlerde ça­lışması önlenmeli)
• İşçilere gerekli eğitimin verilmesi

 

İşitme Kayıpları

 Genel olarak üç çeşit işitme kaybı görülmektedir.

• İletim tipi işitme kaybı
• Sensörinöral işitme kaybı
• Mikst (karışık) işitme kaybı

Dış kulak ve orta kulakla ilgili hastalıklar genel olarak iletim tipi işitme kaybı yaparken, iç kulak, işitme siniri ve beyinle ilgili hastalıklar ve gürültü maruziyeti sensörinöral tip işitme kaybı yaparlar. Eğer işitme yollarının sadece bir yerinde değil birden fazla bölgesinde hastalık varsa mikst (ka­rışık) tip işitme kaybı ortaya çıkar.

 

İşitme Kayıpları Sebepleri:

• Kulak kepçesi, dış kulak yolu, orta kulakta oluşan hastalıklar
• Kulak kiri, kulağa yabancı cisimlerin kaçması sonucu oluşan tahribatlar, orta kulakta tekrarlanan hastalıklar sonucu kulak za­rının kalınlaşması
• İç kulak, işitme siniri ve beyinle ilgili hastalıklar
• Çok yüksek bir sese kısa süreli maruz kalınması (şiddetli bir pat­lama)
• Orta ve yüksek şiddetteki sese uzun süre maruz kalınması (gü­rültülü ortamda çalışma). Bu tip kayıplar uzun sürede ve yavaş yavaş oluştuğu için kişinin farkına varması zordur.
• İşyerindeki gürültü düzeyi desibel birimi ile ölçülür.
• Maruziyet sınır değeri 87 desibeldir.
• İşçinin maruziyeti, hiçbir koşulda maruziyet sınır değerlerini aş­mamalıdır.
• Gürültü maruziyeti 85 desibel ve üzerinde olduğunda işitme kaybı başlar.
• Gürültü maruziyeti 85 desibele ulaştığında ya da 85 desibeli aş­tığında, kulak koruyucuları kullanılmalıdır.
• Çekiçle, özellikle hava basınçlı çekiçlerle kaporta ve perçin işleri,
• Metallerin, saç levhaların haddelenmesi, perdahlanması, yü­zeylerinin düzeltilmesi, buhar kazanlarındaki kazan taşlarının parçalanıp çıkarılması, hava basmalı kumla temizleme ve metal püskürtme işlemleri,
• Kakma, zımbalama, çekiçleme, perçinleme,
• Bazı testereler ve planya makineleri,
• Dokuma tezgâhlarında mekik vurması, tekstil sanayinde gürültü yapan diğer makine ve tezgâhlar,
• Maden cevherlerinin parçalanması, kırma değirmenler, çekiçli, bilyalı değirmenler, titreşimli elekler,
• Metal taşıyıcıların otomatik yüklenmesi vb. işlerde maruziyet yüksektir.

Riskli Sektörler

− Dokuma endüstrisi − Metal endüstrisi

− Ağaç işleri − Kâğıt endüstrisi

− Matbaacılık − Madencilik işleri

− Dökümhaneler – Havayolları

 

Önleyici Tedbirler

• İşitme kaybına sebep olabilecek kimyasal, fiziksel etkenler gide­rilmeli
• Daha az gürültü oluşturan teçhizatlarla çalışma, mümkün olma­dığı yerlerde izolasyonla gürültü şiddeti azaltılmalı veya gürültü önleyici bariyerler kullanılmalıdır.
• Tüm bu önlemler alındıktan sonra en son önlem olarak çalışan­lara kulaklık, kulak tıkacı gibi kişisel koruyucu donanımlar sağ­lanmalıdır. Kulaklıkların sürekli kullanılması gerekmektedir. Gün içinde kısa süre bile olsa çıkarılması koruyucu etkiyi yarıya indir­mektedir.

 

Cilt Hastalıkları

Meslek hastalıklarının yaklaşık % 30’u cilt hastalıklarıdır. Cilt hastalıklarının % 90’nı kontakt dermatitlerdir. Kontakt Dermatitlerin % 80’ i irritan kontak dermatit, % 20’si alerjik kontak dermatitlerdir. Deformasyonlar en sık “el”’de görülmektedir.

Deri kanserleri için yükümlülük süresi 5 yıl, kanserleşmeyen deri hastalıkları için yükümlülük süresi 2 aydır.

Deri Kanserleri

Mesleki Deri Hastalıklarına Neden Olan Etkenler;

• Fiziksel etkenler (sıcak soğuk etkilenimi, güneş ışınları, sürtün­me, radyasyon, basınç vb.)
• Biyolojik etkenler (bakteriyel, fungus (mantar), viral, riketsiyal vb.)
• Kimyasal etmenler
• Skuamoz hücreli karsinoma
• Bazal hücreli karsinoma
• Belirli malanoma tipleri

Kanser Dışı Deri Hastalıkları

• Kontakt dermatit

− İrritan Kontak dermatit

− Alerjik kontak dermatit27

• Akneiform hastalıklar

− Yağ aknesi

− Chloracne

• Pigmanter hastalıklar

− Hiperpigmentasyon

− Hipopigmentasyon

• Fotosesitivite

− Aktinit değişiklikler ve porfiria kutaneatarda dâhil olmak üzere foto-toksik reaksiyonlar

− Foto-alerjik reaksiyonlar

• Kontak ürtiker
• Radyo-dermatitis

 

Mesleki Deri Hastalıklarının En Sık Görüldüğü Meslekler

− Kuaförler − Berberler

− Makine operatörleri − Aşçılar, fırıncı ve pastacılar

− Galvanizleme işinde çalışanlar − İnşaat işçileri

− Metal işçileri − Sağlık personelleri

− Lastik-plastik sanayi işçileri − Deri ve Kauçuk işlemeleri

− Boya ve printer mürekkebi gibi kimyasal maddelerle çalışmalar

 

Deri Hastalıkları Alınacak Genel Önlemler

• Maruziyet en aza indirilmeli
• İşyerinde mesleki hijyen sağlanmalı
• Kişisel hijyene dikkat edilmeli
• Uygun kişisel koruyucu donanım kullanılmalı
• Çalışanlar işyerindeki tehlikeler ve tehlikelerin neden olabileceği riskler hakkında bilgilendirilmelidir
• İşe giriş muayenelerin dikkatli yapılması ve kişisel duyarlılıklar göz önüne alınarak uygun işe yerleştirme sağlanmalıdır
• Periyodik muayeneler yapılmalıdır
• Çalışanlara işyerindeki tehlikeler, hijyen, kişisel koruyucu dona­nımlar ve tehlikelerden korunma yolları hakkında eğitimler veril­melidir.

 

Meslek Hastalığına Neden Olan Etkenler

Kimyasal Etkenler

• Gazlar
• Çözücüler
• Asit ve alkali maddeler
• Pestisitler

Fiziksel Etkenler

• Gürültü
• Titreşim
• Termal konfor
• Aydınlatma
• İyonize ve iyonize olmayan ışınlar
• Alçak ve yüksek basınç

 

Biyolojik Etkenler

Genellikle bakterilerin, virüslerin ve parazitlerin neden olduğu has­talıklardır.

 

HASTALIK	ENFEKSİYON TÜRÜ	HASTALIĞIN SIK GÖRÜLDÜĞÜ İŞLER
Şarbon	Bakteriyel	Çiftçi, kasap, veteriner
Tüberküloz	Bakteriyel	Çiftçi, kasap, veteriner, sağlık çalışanları
Bruselloz	Bakteriyel	Besiciler, sütçü, veteriner
Salmonellozis	Bakteriyel	Veteriner, aşçı-mezbaha işçisi
Kırım Kongo (KKKA)	Viral	Çiftçi, besici
Kedi Tırmığı Hastalığı	Bakteriyel	Veteriner, kedi-köpek sahibi

 

HASTALIK	HASTALIĞIN SIK GÖRÜLDÜĞÜ İŞLER
Kuduz	Veteriner, çiftçi, mağaracı
Hepatit-B	Sağlık çalışanları, berberler ve kuaförler
AIDS, Kızamık, Kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği, Menengokoksik menenjit, GİS Enfeksiyonu, Lejyoner Hastalığı, Difteri, boğmaca, sarıhumma,	Sağlık kurumları ve labora­tuarda görev yapan sağlık çalışanları
Herpes Enfeksiyonu(Uçuk)	Çiftçi, kasap, veteriner, sağlık çalışanları

 

Tozlar

Tozlar kimyasal ve biyolojik özelliklerine göre sınıflandırılabilir.

Kimyasal Yapılı Tozlar

• Organik tozlar: Pamuk tozu, gübre tozu, kümes hayvanlarının tüyü, mantar sporları organik tozlardır.
• İnorganik tozlar: Demir, dökümhane, kömür, kum(silis), asbest, çimento tozları inorganik tozlardır.

Biyolojik Yapılı Tozlar

• İnert tozlar
• Toksik tozlar
• Alerjik tozlar
• Fibrojenik tozlar
• Kanserojen tozlar

Çoğu kez 10 yıl ve daha uzun süreli etkilenmenin sonunda hastalık ortaya çıkar

 

Meslek Hastalıklarında Çalışanların Yükümlülükleri

• İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kul­lanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullan­mak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek,
• Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullan­mak ve korumak,
• İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkla­rında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işvere­ne veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek,
• Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksan­lık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak,
• Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmaktır.
• Tehlikenin Fark Edilmesi : Çalışanlar bir şeylerin yolunda gitmediğini fark ettiğinde onu iz­lemeli ve bilgi edinmeli. İşletmelerde bazı tehlikeler kolay fark edilebilir, fakat her zaman her tehlikenin kolay fark edilmesi mümkün olmayabilir. Çalışanlar kendilerine yanlış bir şeylerin ol­duğunu hissettiren tüm olası tehlikeleri işverene ve iş güvenliği uzmanına rapor etmelidir.

• Tehlikenin Bildirilmesi : Çalışanların gördükleri bir tehlikeyi bildirmeleri, o tehlikeyi or­tadan kaldırmaları için gerekli tek yoldur. İşletmelerde çalışma koşullarının değişken olduğu düşünülürse, işverenin tehlikeyi anında fark etmesi veya çalışanların zihinlerini okuması mümkün değildir. Bir çalışan fark ettiği bir tehlikeyi anında bildirerek sa­dece kendi sağlığını ve güvenliğini değil tüm çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamış olacaktır.

• Tehlikenin Ortadan Kaldırılması : Çalışanlar tehlikeyi bildirdikten sonra o tehlikenin ortadan kaldı­rılması işverenin yükümlülüğüdür. Çalışan var olan tehlikenin gi­derilmediğini düşünüyorsa, çalışanın talebi doğrultusunda karar verildiği takdirde gerekli tedbirler alınıncaya kadar, çalışmaktan kaçınma hakkına sahiptir.

 

Meslek Hastalıklarında İşverenin Yükümlülükleri

• Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.
• Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin deği­şen şartlara uygun hale getirilmesi, mevcut durumun iyileştiril­mesi için çalışmalar yapar.
• İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyul­madığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
• Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
• Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
• Risklerden korunma ilkelerini yerine getirmek,
• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek,
• Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma yapmak veya yaptırmak,
• İş kazası ve Meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimini yapmak,
• Çalışanları bilgilendirmek çalışanların eğitimini sağlamak ve ça­lışanların görüşlerini almak ve katılımlarını sağlamak ile yüküm­lüdür.
• İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, iş­verenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
• Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, iş­verenin sorumluluklarını etkilemez.
• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

 

İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin Yükümlülükleri

• İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, gö­revlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, gö­revlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütürler.
• İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyer­lerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirirler.
• Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzman­ları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmal­lerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludurlar.
• Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri heki­mi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.
• İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için;
  • Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı,
  • Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı,
  • Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır.

 

Meslek Hastalığı Tanısı Konulması İçin Gereklilikler

• Hastalıkla çalışmanın veya çalışma ortamının arasında zorunlu nedensellik bağı olması,
• Kişinin SGK’lı olması,
• Hastalığın;
  • Meslek hastalığı listesinde yer alması,
  • Kişinin ilgili hastalık maruziyet değerinin üstünde maruziyeti olması,
  • Hastalığın yükümlülük süresi içinde çıkması,
  • Meslek hastalığının yetkili hastanelerde hekim raporuyla belirlenmesi,

• Kurum Sağlık Kurulu tarafından onaylanması,
• Aynı şartlar altında deneysel olarak meydana getirilebilen hastalıklar olması

İstisnalar; SGK YSK listede olmayan bir hastalığı inceleyip mes­lek hastalığı kabul edebilir, maruziyet değerleri vakaya göre değiş­tirebilir.

 

Meslek Hastalıkları Tıbbi ve Yasal Tanı Süreci

 

• İş-Meslek Hastalığı İlişkisinin Kurulması;
  • Meslek Hastalığı tanısında ilk adım klinik değerlendirmelerdir.
  • Klinik değerlendirme,
  • Çalışma Öyküsünün alınması,
  • Fizik muayene ve Laboratuar değerlendirmeleri,
  • İşyeri Ortam Ölçümleri
• Doktor tarafından sorulması gereken soru: Ne İş Yapıyorsun?
• Çalışanın Çalışma Öyküsü, Meslek Hastalığı Tanısında Çok Önemlidir!

 

Meslek Hastalığının Bildirim Süreci

Meslek hastalığına yakalanıldığına dair işyeri hekimi veya sağlık hiz­meti sunucuları ön tanı koyabilir.

Ön kanı koyulduğu takdirde 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanuna göre işveren, bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilen­dirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk etmekle yükümlüdür. (3 işgünü içerisinde)

 

Meslek Hastalığı Kesin Tanı Süreci

5510 sayılı kanuna göre Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek has­talığına yakalanması;

• S.B meslek hastalıkları hastaneleri
• Eğitim ve araştırma Hastaneleri
• Devlet üniversite Hastaneleri tarafından düzenlenecek sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmektedir.

 

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirimi

 

İş Kazası Meslek Hastalığı Bildirimi, elektronik ortamda yapılabilece­ği gibi, internet erişiminin bulunmadığı yerlerde kağıt ortamında da Kuru­ma gönderilebilecektir.

Bildirim Formu’na www.sgk.gov.tr adresinden, E-SGK başlı­ğı altında yer alan diğer uygulamalar menüsü içinde bulunan Ça­lışılmadığına Dair Bildirim Girişi alt menüsünden Hizmet Akdi İle Çalışanlar başlığı altındaki İşveren Bildirim İşlemleri ekranından ulaşıla­bilecektir.

 

Meslek Hastalığı Dosyasında Bulunması Gerekenler

• İlk işe giriş sağlık raporu,
• Sigortalının çalışma süre ve koşullarını belirleyen mesai listesi ya da listeleri,
• Daha önce meslek hastalığı tespit edilmiş, kontrol muayenesi ya da hastalığında artma sebebi ile müracaat eden sigortalıda; daha önce meslek hastalığı tespitinin yapıldığı Meslek Hasta­lıkları Hastanesine ait hasta arşiv dosyası ile yeni sağlık kurulu raporu aslı ile dayanağı tıbbi belgeler,
• İlk tespit ise yeni açılmış dosyası ve yeni sağlık kurulu raporu aslı ve dayanağı tıbbi belgeler,
• İşyerinde yapılmış olan periyodik muayene raporları,
• Dosya içerisinde mevcut belgelere dair kontrol listesi,

 

 

Hangi Hastalıklar Meslek Hastalığı Sayılır?

Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı Meslek Hastalık­ları Listesine göre tespit ve tayin edilir.  Bir hastalığın Meslek Hastalığı sayılabilmesi için o hastalığın yü­kümlülük süresi içerisinde meydana gelmiş olması gerekmekte­dir.

Yükümlülük Süresi; Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çık­tığı tarih arasında geçen en uzun süreyi ifade eder.

Bazı durumlarda ise hastalığın meslek hastalığı olduğunun tes­piti için kişinin o işte belirli bir süre hastalık yapıcı etkenlere ma­ruz kalması gerekmektedir.

Maruziyet Süresi; Sigorta mevzuatının bir hastalığı meslek has­talığı olarak kabul etmesi için gerekli olan asgari etkilenme süre­sini ifade eder. (Yönetmelikte tespit edilmiş olan hastalıklar dışın­da herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmayacağı­na, Yüksek Sağlık Kurulu karar verir. Ayrıca Yüksek Sağlık Kurulu yükümlülük süresini uzatabilir ve maruziyet süresini de kısaltabilir.

 

Meslek Hastalığı Sonucu Sigortalıya Sağlanan Haklar

Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında

• Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük
• Geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi,
• Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sa­hiplerine, gelir bağlanması,
• Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi,
• Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, gün­lük geçici iş göremezlik ödeneği,
• Analık sigortası kapsamında emzirme ödeneği,
• Cenaze Ödeneği,
• Askerlik ve doğum borçlanması hakları, verilmektedir.

 

Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında;

• Malullük sigortası kapsamında malullük aylığı,
• Yaşlılık sigortası kapsamında yaşlılık aylığı ve toptan ödeme,
• Ölüm sigortası kapsamında ölüm aylığı,
• Ölüm toptan ödemesi ve aylık almakta olan kız çocuklarına ev­lenme ödeneği ile cenaze ödeneği verilmektedir

 

Geçici İş Göremezlik

Sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu ra­porlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hali ola­rak, geçici iş göremezlik ödeneği ise iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kanun’da belirtilen geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenek olarak tanımlanmıştır.

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödenebilmesinin Şartları;

1. a) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinden biri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğranılması gereklidir.
2. b) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş hekim ve sağlık kurullarından sağlık raporu alınması gerekmektedir.

 

Sürekli İş Göremezlik

 

Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hiz­meti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya bağlanmaktadır.

Sürekli iş göremezlik durumunun tespiti için Kurum Sağlık Ku­ruluna;

• İlk işe giriş sağlık raporu,
• İş kazası ve meslek hastalığı bildirim belgesi,
• Olayın Kanuna göre iş kazası olup olmadığı veya sigortalının meslek hastalığına yakalandığı işyerine ait çalışma şartlarını net olarak belirtir rapor ve tutanaklar,
• Çalışır veya çalışamaz raporu,
• Geçici iş göremezlik ödeneği belgesi,
• İş kazasından sonra veya meslek hastalığının tedavisi için baş­vurduğu hastanelerden alınan epikrizler,
• Sigortalının tedavisi tamamlanıp bulguları sekel halini aldıktan sonra, son durumunu gösterir sağlık kurulu raporu ve dayanağı tüm belgeler, gönderilir.

 

Malullük Durumu

 

Çalışma gücünün veya iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslek­te kazanma gücünün %60’ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurullarınca tespit edilen sigortalı malul sayılır.

Kişinin Malul sayılması sonucunda Maluliyet aylığı bağlanabil­mesi için;

• Kişi malul duruma düşmeden önce, yani sağlıklıyken sigortalı olması,
• En az 10 yıllık sigortalılık süresinin bulunması ve 1800 gün prim ödemiş olması,
• Çalıştığı işten ayrılmış olması,
• Sosyal Güvenlik Kurumuna Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Bel­gesini doldurarak başvuruda bulunması gerekmektedir.

Maluliyetin tespiti SGK tarafından yetkilendirilen Devlet Üniversite Hastaneleri, Sağlık Bakanlığı eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Aske­ri Hastaneler tarafından düzenlenecek sağlık raporları incelenerek SGK Sağlık Kurulunca yapılır.

 

Meslek Hastalığı Önleme Kriterleri

 

• Bu maddelerle hastalanma ve zehirlenmelere ait ilk belirtiler ile alınacak tedbirleri gösteren özel afişler ve tabelalar hazırlanmalı ve işyerinde uygun yerlere asılmalı
• İşyeri ortam faktörleri değerlendirilmeli, ortam ölçümleri ve kişi­sel maruziyet ölçümleri düzenli olarak yapılmalı
• Maruziyet sınır değerleri aşıldığı durumlarda, bu durumun derhal giderilmesi için koruyucu ve önleyici tedbirler alınmalı
• Zehirli toz, duman, gaz buhar, sis veya sıvılarla çalışmalar, teknik imkânlara göre kapalı sistemle yapılmalı
• İşyerlerinde kullanılan zehirli ve zararlı maddeler, teknik imkân varsa aynı işi gören daha az zehirli ve zararlı maddelerle değişti­rilmeli
• İşyerlerinde, etkili ve yeterli havalandırma sağlanmalı, atıklar, za­rarsız hale getirilmeden atmosfere ve dış çevreye verilmemeli
• Çok zehirli maddelerin kullanıldığı işyerlerinde bu maddeler ve bu maddelerin bulunduğu bölümler, diğer yerlerden tecrit edil­mek suretiyle bunların etkileri azaltılmalı
• Zehirli toz, duman ve buharlı işyerlerinde, işyeri havası nemli; taban, duvar ve tezgahlar yaş bulundurulmak suretiyle zararlı maddelerin meydana gelmesi önlenmeli, gerektiğinde bu çalış­malar, genel ve lokal havalandırma ile birlikte yapılmalı
• Meslek hastalığı yapan zehirli ve zararlı maddelerle çalışan iş­yerlerinde, işçilere uygun kişisel korunma araçları verilmeli, bun­ların doğru kullanılmaları öğretilmeli ve bunların kesintisiz olarak kullanılması sağlanmalı
• Meslek hastalıklarından korunmak için, işe giriş ve periyodik muayeneleri düzenli yapılmalı, kullanılan maddelere karşı has­sas olanlar bu işlerde çalıştırılmamalı, işe uygun kişilerin yerleş­tirilmesine önem verilmeli
• İşe yerleştirilen işçilerin tehlike ve zararın özelliğine göre, belirli sürelerde sağlık muayeneleri ve gerektiğinde laboratuar araştır­maları yapılmalıdır

 

 

Son Söz;

“Çalışan bireyler, kendi mesleklerine ait hastalıkları ve sebepleri iyi bilmeli, sağlıklarının ve meslek hayatlarının kısa sürede son bulmaması için gerekli tüm tedbirleri almalıdırlar”.

 

Kaynak: Neden İş Güvenliği